Foto e shkollës “Shuko Dalipi”  Nivicë e bërë në 100 vjetorin e themelimit të saj. 

Shuko Dalipi, është një tjetër figurëmadhore e arsimit, në kohët më të rënda tështetit shqiptar.Është një tjetër mal i lartë i patriotizmitdhe sakrificave për shkronjat shqipe, përshkollën dhe arsimin. Edhe Shuko Dalipiështë bir i Rexhinit, djalë i xhaxhait i të madhit Sali Nivica, Lindi në kohë të vështira dhe jeta e tij kaloi një kalvar vuajtjesh dhe privacionesh. Të dy kushërinjtë ishin bashkëkohës dhe bashkëluftëtarë për fatet e Atdheut dhe emancipimin arsimor të tij. Misionarë të civilizimit. Xhebraj dhe Dalipaj ishin nga familjet më të shquara të Rexhinit, me shtëpi të ndërtuar pranë e pranë, Por djegur nga turku e greku e kthyer në gërmadha. Mbi këto gërmadha ngritën kasollet baballarët e tyre. Aty e kaluan fëmijërinë të dy kushërinjtë, Saliu dhe Shukua, në frymë të njëri-tjetrit. Aty mësuan se Rexhini kishte nxjerrë trima, që kishin bërë histori dhe kishin mbetur në këngë, si Bilbil Shakon, Skëndo Taren, Hysen Labin (Lena), Hoxhë Rexhinin, Diko Binjën etj.                                                                                                                                                                     “Skëndo Tare armë pisha,                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                             Hingëllin kali si bisha,                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                    Flakë të mori fustani,                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                            Gjak të kullon jatagani..                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                       ”Dhe më tej: Shuko Dalipi“                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                           Që nga Stambolli me vulë,                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                Shtatë pashallarë u çkulë,                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                        Në Rexhnin erdhë e u ngulë,                                                                                                                                                                                                                                                                                                                              Duam Bilbil e Resulë,                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                    I duam se s’është punë,                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                              Do bëhet të dalë ujë...                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                              ”Ju kërkojnë e dot’ su zënë,                                                                                                                                                                                                                                                                                                                             Shkurti ua prishi takëmë,                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                          Ju hodhi borë të rëndë,                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                     Gjithë shtigjet u janë zënë.                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                          Erdh kuraja në Janinë,                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                         Lidhur e prunë të zinë,                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                            Nga malet me trëndelinë,                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                        Ku kulloste bagëtinë,                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                    Të zezat, o dhëntë e mia,                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                               Do t’u hajë lukunia...”  

 Me këto histori e këngë, të treguara nga Asllani (babai i Saliut), u rritën të dy kushërinjtë. Shukua lindi në Rexhin, në vitin 1876, në gjirin e një familje me emër, Babai i Shukos, Ali Dalipi, ishte një bari i zgjuar, që ardhja në jetë e Shukosë kur ishte në një moshë relativisht të madhe, ishte si një ngushëllim për të dhe për gruan e tij, pas vdekjes së djalit të tyre të madh, Namikut. Shukos së vogël i pëlqente shumë natyra, malet, pyjet, kullotat, qielli dhe yjet, stinët, cilatdo qofshin ato. Shukua e dinte se qiellin e nxinin retë e zeza, por nuk mund ta kuptonte se ç’hall e mbanin të lodhur dhe të pikëlluar shpirtin e të ëmës dhe mbante të vrejtur ballin e të atit. Shukua e pyeste të atin për gjithë ato shtëpi të fshatit, që ishin djegur e kthyer në gërmadha. I ati i thoshte se këtu kanë themelet fisi i Dalipe dhe i Xhebre dhe shumë burra nga këto fise, por edhe nga fshati, kanë marrë pjesë në luftra, krahas Zenel Gjolekës dhe Hodo Nivicës, burra të tillë, si: Skëndo Tare, Hysen Labi, Hoxhë Rexhini, Diko Binja, Iljas Bequa dhe më vonë, niprit e Hoxhës: Qerimi, Bojua, Bakua e Velikua, të cilët dolën malit për të mos shkuar nizamë. Aliu ishte burrë, që kishte parë botë dhe dinte të shkruante dhe të lexonte mirë. Disa herë kishte shkuar në Stamboll dhe prej andej kishte sjellë ndonjë abetare dhuruar nga patriotët, që e mbante në gji. Shukua kishte dëgjuar për bëmat e të atit dhe i “rriteshin” supe.”Shukua do të bëhet i kënduar, si i ati, - thoshin pleqtë e Rexhinit, kur shikonin dëshirën e djaloshit për të dëgjuar historitë e të parëve. Nuk ngopej me histori. dhe përralla. Aliu po bëhej i rrezikshëm për turqit, pasi kudo fliste kundër tyre, ndaj donin ta kapnin me çdo kusht dhe ta interrnonin, siç bënin me shumë patriotë të tjerë. Një natë, asqerët turq e pikasën që ishte në stan, në Shkozë dhe rrethuan stanin. Qentë lehnin me të madhe, si në bishë dhe Aliu e kuptoi, që ishte i rrethuar, Në përpjekje për të shpëtuar, u ndesh trup me trup me dy asqerë dhe në përpjekje e sipër, i priten tre gishtrinjtë e dorë së djathtë me jatagan. Që nga ajo natë, mërgoi në Bukuresht e më pas në Sofje dhe u lidh mr patriotët shqiptarë, që kishin ngritur shoqëri patriotike në këto qytete. Megjithëse i mërguar, zemrën dhe shpirtin i la në Atdhe. Me kokën pas dhe me mendimin se do të kthehej sërish në Rexhin, pranë gruas dhe djalit, Shukos, që e kishte lënë “veqil” të shtëpisë në moshë të vogël. Në Bukuresht u bë shumë aktiv për çështjen kombëtare dhe bashkëpunoi me shtypin e shoqërive patriotike. Gjer në Rexhin kishte ardhur një vjershë e tij, me titull “Sqohu”, që ishte botuar në faqen e parë të gazetës “Shqipëria” dhe që i biri, Shukua, e mbante në gji si diçka të shënjtë dhe sikur shmallej me të atin, që kishte kohë pa e parë. I ngrohte gjirin kjo vjershë patriotike, shkruar nga i ati dhe ia mbushte zemrën me gëzim dhe entusiazëm. E kishte mësuar përmëndësh dhe ua kishte mësuar edhe shokëve. Aliu e kishte shkruar në kujtim të Kongresit të Manastirit dhe i ftonte shqiptarët të rrëmbenin armët kundër robërisë.                                                                                                                                                           

 Sqohu                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                             Ngrihuni, shqiptarë, përpara,                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                      Dielli leu në vëndin tonë,                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                Nga milli nxirrni kordhat e lara                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                  Ndër armë, djem, nga prindër trima!                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                        Vëndi ju pret, ju jeni shkrepëtima!                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                     Ngrihuni, gegë e toskë në male,                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                  Bashkohuni në ushtri të Shqipërisë,                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                  Le të gjëmojnë fusha dhe male,                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                      Që leu dhe për na, dita e lirisë!                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                           

Ali Dalipi nuk u kthye më në vëndlindje, duke e lënë të birin në rrugën e  fatit  të tij.Shukua në moshën 16 vjeçare, mori rrugën e bariut dhe u pajtuasi çoban te një familje e pasur e Janinës. Njerëzit ku u pajtua, ishin vërtet të mirë, por edhe Shukua, mundohej t’ua shpërblente nderin që i kishin bërë. Ditën ishte me bagëtitë, por natën e kishte të tijën. Janina gjallonte nga veprimtaria patriotike e shqiptarëve, për më tepër që, në gjimnazin “Zosimeja” kishte shumë patriotë të Shukos, si Ali Beqaj (Nivica), Bilal Dalani (Nivica), Hysni Duka, Shemo Ceka, Idajet Lekdushi, Halim Xhelo, Bilal Rukia, Medin Nivica, Shaqo Buzo e mbi të gjitha, kushëriri i tij, Saliun që u gëzua shumë kur pa Shukon. Djali nga Rexhini nisi ta shikonte botën dhe jetën me një sy tjetër. Ishte djalë “me çika” dhe ra në sy për patriotizëm dhe për dëshirën për të mësuar. Gjeti një punë tjetër, duke u ndarë me marrëveshje me pronarin janiniot, dera e shtëpisë e të cilit, nuk u mbyll kurrë për Shukon. Tani Shukua vizitonte më shpesh gjimnazin e famshëm të Janinës,, por edhe rrethet patriotike të saj, që në plan të parë kishin ndërgjegjësimin e popullit për shkollën shqipe. Është kjo koha, kur Shukos i lindi një ide e bukur, që kishte kohë, që e mbante brënda qënies së tij. Ca abetare i kishte siguruar dhe duhej t’i vinte në punë. Edhe vetë nuk dinte të shkruante mire shqip, por tani ia kishte marrë dorë. Veç gjuhës së mëmës, fliste edhe turqisht dhe greqisht. Ata që kanë qënë afër tij, tregojnë se kishte prirje që t’i mësonte lehtë gjuhët e huaja. Gjuha shqipe, e folur dhe e shkruar, ishte mbi të gjitha, ishte gjuhë zoti për Shukon. Sa t’i jepej rasti do t’ua mësonte edhe fëmijëve të vendlindjes. Por duhet ta mësonte vetë ta shkruante mirë. Në këto vite Rilindasit kishin bërë një punë të madhe për gjuhën dhe shkollë Ishin botuar veprat e Naimit dhe Shukos i kishte rënë në dorë “Bagëti e bujqësi “, që e kishte mësuar përmëndësh. Shukua shikonte me shqetësim, se sa më i dobët bëhej sundimi turk, kur shumë shtete të Ballkanit, ishin shkëputur prej saj, aq më shumë shtohej trysnia ndaj shqiptarëve. Por nuk ishin vetëm turqit, në anën tjetër nuk linin gjë mangët edhe shovinistët e Jugut. Nga studentët e “Zosimesë”, mësoi shumë, aq më tepër që aty ishte edhe Saliu. Janinën dhe rrethinat e saj, i njihte mirë. Shpesh ndodhte që me shokët të shihnin sarajet e Vezirit të madh të Tepelenës, por këmbë- këmbë shkonin te rrapi, në qëndër të qytetit dhe rrinte në heshtje, në shënjë nderimi për fshatarin e tij, Bilbil Shako, në degët e të cilit ishte varur nga turqit si kundërshtar i madh i saj. I bëhej sikur ende e shikonte çepenë e tij t’ia shpupuriste era e lehtë e liqenit. Shukua e kuptonte sa rëndësi kishte mësimi i gjuhës amtare. Mejtepi turk i xhamisë së Nivicës, ua ndalonte fëmijëve mësimin e shqipes. Prandaj ai i ngarkoi vetes këtë detyrë sa të rrezikshme, aq edhe fisnike. T’u mësonte fëmijëve në Kurvelesh, të shkruanin dhe të mësonin shqip. Për këtë gjest patriotik, pati edhe përkrahjen dhe ndihmën e studentit të “Zosimesë”, kushëririt të tij, Sali Asllanit (Nivica) Kur u kthye në vendlindje, aty nga viti 1904, iu duk sikur koha kishte ngelur në vend. Njerëz të varfër e të lodhur, fëmijë, që rrinin pas bravareve, apo që rrinin rrugëve duke u grindur me njëri tjetrin dhe që asnjë nuk dinte të lexonte apo të shkruante shqip, I dhembte shpirti. Por vendimin e kishte marrë. Edhe me ndihmën e patriotëve kurveleshas, në mënyrë ilegale, në haurin e tij, grumbulloi fshehtas fëmijë nga Rexhini, Nivica dhe Gusmari dhe nisi punën. Ai haur i vogël e pa asnjë komoditet, pati vlerën e universiteteve të mëdha, se aty nisi udhën drita e dijes. Fëmijë të ulur këmbëkryq në tabanin e haurit, dëgjonin mësuesin e tyre, si të dëgjonin një perëndi. Jashtë haurit- shkollë, bënin roje disa të rinj, se mos dilte fjala dhe ia behnin asqerët e komandës dhe arestonin mësuesin Shuko. Për më tepër që hoxha i mejtepit, do të xhindosej, po ta merrte vesh këtë gjë. Ish nxënësi i tij, Musto Hasho, tregonte se vështirësitë ilegale të shkollës, ishin të mëdha. Por Shukua nuk ishte vetëm mësues, por edhe trim i madh. Dilte te bregu i Sino Balashit, me një abetare në dorë dhe takonte barinjtë, që nuk kishin mundësi të vinin natën në haurin e tij dhe u mësonte se si të shkruanin. “Unë të shkruaj e të lexoj, nuk di, por të këndoj labçe  dhe t’i bie culës, nuk ma kalon  njeri”, - thoshte ndonjëri dhe  Shukua qeshte fort dhe e  përqafonte djaloshin e zgjuar. Nxirrte nga trasta një pllakë me karbon dhe fillonte t’u mësonte alfabetin shqip. Ai shkonte deri lart në stane, në Këbus, në Shkozë, në Lugj e Xhimorovë, në kohën e qethjes së bagëtive apo bërjen e tëndave. Aty gjente rastin dhe niste “orën e mësimit” me barinjtë. Pa dyshim, rezultatet mund të ishin më të mira, sikur mësimi të mos bëhej fshehuraz. Kjo do të ndodhte, kur të shporrej pushtuesi nga trojet tona. Për të ardhur ajo ditë punonte Shukua dhe luftëtarët shqipëtarë duke u rreshtuar në çeta kundër puhtuesit turk dhe shovinistëve të Jugut. Ai përpiqej të riste numrin e të interesuarit për shkrim e këndim shqip dhe në krah kishte patriotë të tillë, si: Tahir Banushin, Shaqo Buzon, Nuredin Islamin, Jaho Karafilin, Bilal Rukinë. Ai arriti të bëhet një nga më kryesorët të rrethit të Kurveleshit, përkrah Riza e Veip Runës. Nuk e shkëputi asnjëherë pushkën nga pena. Nuk u tërhoq asnjë here nga lufta e drejtpërdrejtë me armiqtë e shqipes, qofshin turkoshakë të neveritshëm a grekofilë të betuar kundër shkollës shqipe. Megjithse ishte gjithnjë i ndjekur nga qeveria turke, kushëriri i tij, Sali Asllan (Nivica), e paralajmëroi të largohej nga Kurveleshi, pasi arestimi i tij ishte çështje ditësh. Pas disa vitesh punë të lodhëshme, u detyrua sërish të shkonte në Janinë, gjersa të gjente rastin të kthehej në vëndlindje, për të vazhduar punën, që kishte nisur. Revolucioni i xhonturqve, i korrikut 1908, i gjeti të dy kushërinjtë në Janinë. Xhonturqit kishin premtuar, se ta të vinin në fuqi, do të vendosnin liritë politike, barazinë dhe të drejta për kombësitë e ndryshme, përfshirë këtu edhe të drejtën e shkollave sipas kombeve. Për këtë arsye revolucioni i tyre, u prit nga populli me gëzim dhe u përkrah nga ana e shqiptarëve dhe shpallja e kushtetutës së re. Muajt e parë, pas shpalljes së Hyrjetit, kudo kishte shpërthyer një lëvizje e gjërë arsimore. U lejuan të botoheshin një numër jo i vogël revistash dhe gazetash në gjuhën shqipe. Gjatë qëndrimit në Janinë, Shuko Dalipi, merrte pjesë në mbledhjet, që zhvillonte grupi patriotik i atjeshëm. Në këto mbledhje ai bashkoi zërin e tij me atë të patriotëve të tjerë. Te të gjithë pjestarët e grupit ishte e qartë dëshira për të sakrifikuar për çështjen e shkollës dhe arsimit. Shumë nga këto mbledhje i drejtonte patrioti gjirokastrit, Bajo Topulli. Kryetar i klubit ishte Kadri Kumbaro, nga Libohova, njeri me ndjenja kombëtare, i cili u vra pabesisht nga shovinistët grekë. Ai e kuptoi se gjendja e krijuar pas shpalljes së Kushtetutës turke ishte nje situatë e volitshme, që duhej shfrytëzuar menjëherë. Prandaj Shukoja, posa u njoh me vendimet e Kongresit të a-b-c-së, i vuri vetes si qëllim ta konkretizonte më shumë punën e tij si mësues. Ai u caktua në fillim të jepte mësim në fshatrat Nivicë-Rexhin- Gusmar. Që në takimin e parë me fshatarët e këtyre krahinave, ai u foli atyre për nevojën e domosdoshme të hapjes së shkollës shqipe, e cila do t’i kundërvihej shkollës turke e propagandës famëkeqe të grekomanëve. Shukoja foli thjesht e me gjithë shpirt. Këtë ide e pranuan me gëzim të madh të gjithë pjesëmarrësit e mbledhjes. Ky aprovim i dha Shukos besim të plotë e të patundur për të ardhmen e shkollës. Te Bregu Skënde, ku ishte bërë mbledhja e burrave të Rexhinit, ai kishte marrë vendim të hapte shkollën e parë shqipe. Disa kishin heshtur. Të tjerët e kishin pyetur se ku do ta hapte shkollën. Vende të tepërta nëpër shtëpitë e fshatit nuk kishte, sepse shumica aty ku rrinin vetë mbanin edhe bagëtinë. Shukoja e dinte këtë. Ai e kishte të qartë se sa vështirë ishte, por qe i vendosur që shkolla duhej të hapej patjetër diku. Ai i pa me radhë të gjithë në fytyrë, në ata sy ku pas qepallave që puliteshin, fekste çast më çast dëshira për të ndihmuar, pastaj kujtoi gjendjen e tyre të vështirë, banesat e tyre të varfëra dhe diçka vagëllimthi i shkrepi në mendje. Tani që kishte arritur në shtëpi, pothuajse e kishte gjetur atë që duhej të bënte. Thirri të motrën, Safon, dhe i tha: -Zbraze katuan dhe rregulloje ashtu siç di ti se, do të vijnë fëmijët për të mësuar. -Katuan?- ishte habitur e motra. -Po, katuan. Kur të bëjë mot i mirë mund të mësojmë edhe jashtë te gështenjat, por tani që bën ftohtë do të mbliedhemi këtu. Së bashku me të motrën e rregulluan disi atë kthinë të vogël në fund të shtëpisë dhe të nesërmen pritën nxënësit e parë. Shtëpia e Dalipëve është në bregun më të lartë, në krye të fshatit Rexhin. Shukoja i mblodhi vocërrakët e parë: Xhafon, Muston, Kananin, Ryshytin, Maliqin, Zelkon, Fejzon, Bastriun, Ruzamin, etj. Atë ditë se mbante vendi. I përkëdheli, u bëri pak humor, kjo bëri që të qeshnin me gjithë zemër, bile edhe me zë: nxënësit e vegjël I hodhën sytë, qeshën edhe ata. -Hyni djem, - u tha Shukoja hyni! Djemtë u çapitën lehtë e lehtë e hynë brenda me sy që, u shkëlqenin nga gëzimi. Ai katua kishte marrë një pamje të re. E motra e Shukos i kishte lyer muret me gëlqere dhe kishte hapur kamaren nga binte dielli. Rrezet e dritës buzëqeshnin nëpër mure e grumbulloheshin mbi një tavolinë të vogël. Djemtë u ulen mbi dërrasa, gurë, në tokë këmbëkryq, e sytë i hodhën nga mësuesi. Në klasën e Shukos, kishte fëmijë edhe nga Nivica e Gusmari. Në mungesë të një dhome të përshtatshme për mësim, me kërkesën këmbëngulëse të patriotëve, autoritetet turke u detyruan që mësimi i shqipes të bëhej në xhaminë e Nivicës, ku ishte mejtepi turk. Hoxha, që ishte caktuar si mësues në mejtep, ishte njeri i vendosur nga administrata turke dhe ishte shumë i afërt me të. Paradite do të bëhej mësimi në shkollën turke, ndërsa Shukua do ta bënte mësimin mbasdite dhe me orar të kufizuar. Kjo e tërboi hoxhën, që nuk mund të lejonte të mësohej gjuha shqipe në xhami. Aq më tepër nuk donte t’i iknnin fëmijët nga klasa, pasi do të vihej në diskutim pagesa e tij. Shukua mezi priste, që të fillonte orën e mësimit. Në fillim citoi dy vjersha të Naimit. Le të jenë vargjet e Naimit si fillimi I një gëzimi të madh. Nisi të shkruante në një pllakë me karbon. Në Këtu ka qenë kasollja e Shako Dalipit, që shërbeu për disa kohë si shkolla e parë shpllakë shkroi shkronjën e parë të alfabetit tonë të bekuar: A dheu tha nxënësve ta shqiptonin në kor me mësuesin dhe pastaj ta shkruanin në pllakë. Aaaa, Atdhe, Arbër, Arbëria ! “E shikoni, fëmijë se ç’gjuhë e bekuar është gjuha jonë? Mësojeni dhe shkruajeni, bijtë e mi dhe kurrë mos e hiqni nga mëndja! Një ditë ndodhi diçka e papritur. Në klasë hyri hoxha dhe pa kërkuar leje, kërkonte me sy nga nxënësit, sikur i kishte humbur diçka. - Kë kërkon, hoxhë efendi? Këtu ka ardhur një nxënës i shkollës turke. Ju ia keni mbushur mëndjen për të mësuar gjuhën e mallëkuar shqipe dhe ma keni futur në këtë haur lopësh, për të mësuar gjuhën e bagëtive. - Dil përjashta, thirri Shukua, ndryshe do të përzë me shqelma! Ishte guxim i madh, t’i flisje hoxhës në këtë mënyrë, pasi ishte i lidhur me njëmijë fije me pushtetarët turq. Nxënësi që kishte ikur nga mejtepi, kishte ulur kokën dhe dridhej i tëri nga frika e hoxhës. - Ju bëni propagandë të keqe dhe nuk më mbetet gjë tjetër veç t’iu denoncoj në qeveri. Hajde, Bastri!, iu drejtua hoxha fëmijës, që kishte ikur nga mejtepi e që ende po dridhej. - Jo, jo, mos ik, Bastri, thirrën njëzëri shokët e tij. - Unë dua të mësoj shqip bashkë me shokët, - tha Bastriu dhe sytë iu mbushën me lotë. Më në fund Shukua e përzuri me forcë hoxhën dhe përkëdheli një nga një nxënësit, që nuk ishin trembur nga hija e zezë e hoxhës, veçanërisht Bastriun, që tani e kishte mbledhur veten. Në Kurvelesh e gjithandej çelja e shkollës shqipe nga Shukua, u prit me gëzim dhe të gjithë përgëzonin mësuesin trim. Por edhe kundërshtarët e shkollës dhe të Shukos, ishin shtuar. Nga një anë turqit, nga ana tjetër, patriarkana greke. Por Shukua i kishte marrëdhëniet shumë të acaruara edhe me beun e Libohovës, që ishte në anë të propagandës turke. Në një debat me beun, kur ky i tha pse nuk rri rehat, o Shuko Dalipi dhe bredh poshtë e latrt me ca abetare të mykura, Shukua iu përgjegj aty për aty: - Këto abetare, që zotrote i quan të vjetëruara, janë bërë kështu nga përdorimi. Po ti mos u bëj merak për to. Shpejt ke për të pare edhe më shumë edhe më të reja se këto. -Mendohu mirë, - i tha pastaj. Je në rrugë të gabuar dhe rruga e gabuar të çon në humnerë. Ndërsa gjuha me të cilën më kundërshton mua, nuk është gjuha jote, por e dikujt tjetër. Beu e kishte fjalën për Sali Nivicën, me të cilin nuk u pajtua asnjëherë. Shukua shkrunte edhe vjersha dhe humicën e tyre i botonte në shtypin e kohës. Siç tregonte vite më parë ish nxënësi i tij, Musto Hasho, se Shukua shkruante vjersha dhe na i lexonte në klasë. Ne I mësonim përmëndësh dhe i thoshim me zë të lartë, që t’i dëgjonin dhe të tjerët. Këtë bëri një shoku ynë, kur pranë i shkoi një i shitur, mbajti këmbët të dëgjonte dhe kur dëgjoi se vjersha fliste kundër shkollës turke, e kapi fëmijën fort për veshi dhe e qëlloi me dy-tri pëllëmbë në faqe. -Ku e ke mësuar këtë, more pizeveng?-i tha i shituri, i skuqur nga inati. -Në shkollë, iu përgjegj fëmija. -Në ç’shkollë, more kopuk? Atje ku jap unë mësim, nuk u jap nxënësve të tilla vjersha, që shajnë dovletin. kush t’i ka mësuar, fol? -Shuko Dalipi!, tha nxënësi me krenari. Ai rrebeli! A, po s’u vura zjarrin të djeg shkollën tuaj, mësuesin dhe ty bashkë me të. “Gërmëzinj”, i quante Shukua ata mësues, që u mësonin fëmijëve gjuhën turke dhe greke, para gjuhës së bukur shqipe. Kur shumë nga nxënësit e Shukos, u rritën dhe hodhën pushkën supit, për t’i dalë zot atdheut, kishin me vete dhe një armë të fuqishme: vjershat e tij. Nëse nuk i kishin fletorkat me vjersha në gji, ato I kishin në mëndje dhe në zemër. Një nxënës i Shukos, K. Meçaj, nga fshati Dhëmblan, shkollën e të cilit e hapi Shukua, tregon: “Unë vjershat patriotike të Shukos, i kam ruajtur në një sënduk. Kisha dhjetë fletore me vjersha të tij, por më humbën gjatë luftës, kur bashkë me shtëpinë, u dogjën edhe ato. Vetëm këmbëngulja e Shukos bëri, që pas shkollës së Nivicë-Rexhinit, të hapte edhe shkollën e fshatit tonë, Dhëmblanit, që mezi e priste një ngjarje të tillë. Dështimi i armiqve të shkollës hqipe, që bënin një propaganda përçarëse, bëri që më shumë të shtohej urrejtja ndaj tyre dhe tërritej dëshira për shkollë dhe arsimim.