loader
Loading...
Nivica dje dhe sot! Pak histori që duhet të dimë.

Nivica shtrihet në pllajën e Kurveleshit, rrëzë malit të Këndrevicës dhe në luginën e lumit po me këtë  emër, në  një  lartësi rreth 750 metra  mbi nivelin e detit. Kjo luginë e mbrojtur nga thellimet veriore dhe velindlindore nga malet Këndrevica me majën më të lartë 2122 metra, si dhe mali i Trushnicës. Vëndi ka një  klimë  të butë  për shkak të  erërave që vijnë nga lugina e lumit të Bënçës burimet fillestare të  ujit që  fillojnë  nga Vrutka, Medarova dhe Kroi i zotërisë  si dhe nga Dërstila në Gusmar dhe Gurra e Progonatit. Klima e butë  ka favorizuar  një  rritje bimësie  të  zakonshëme. Në  drurët frutorë  më  të  zhvilluar janë, molla arra, fiku, qershia, ftoi, gorrica, ndërsa në drurët jo frutorë rritet, lisi, përralli, cërmëdeli, shkoza, dafina, gjineshtra, shtogu, etj. Kurse bredhi rritet në  pjesën jug perëndimore, kryesisht në vëndin e quajtur  llufë.  Kullotat janë  të  pasura me  bimësi të  ndryshme kryesisht për mbarështrimin e blektorisë, nga ato dimërore deri në ato verore deri në  ato alpine. Teritori i gjërë  dhe klima si edhe shumëllojshmëria e kullotave  kanë  favorizuar zhvillimin e blektorisë  e cila ka qënë  dhe është shtylla kryesore e ekonomisë në  këtë  fshat. Në  një  numur të  konsiderueshëm kanë qënë delet që mbarështroheshin aty, ndërsa dhia në  një  numur më  të  vogël, kjo për arsyen e kullotës që  ka qënë  më  e përshtatëshme, për dele. Periudhën e verës dhe vjeshtës mbaheshin në  fshat pastaj në periudhën e dimirit shtegëtonin në  zona të  ulta si në  Delvinë, Ҫamëri, Vlorë. Kjo ngaqë  kushtet e dimrit ishin të  ashpra dhe nuk sigurohej zaire për to. Kishte periudha që disa blektorë i  çonin tufat për verim në  kullotat e malit të  Gramozit, malit të  Thatë dhe në kullotat e  Lenies në Gramsh. Sipas disa të  dhënave gojore kishte nga ata blektorë,  që mbarështronin deri në 1000 krerë bagëti. Të tillë ishin, Lilajt,  Sulajt, Dukajt, Begajt, Matukaj, Seferaj, Hysenaj, të  cilët kishin siguruar edhe kullota dimërore të përhershëme  si në,  Delvinë, Vlorë  etj. Dhija ka qënë më pak e zhvilluar,e cila kushtëzohej dhe mbështetej mbi kapacitetin kullosor. Gjedhi dhe njëthundrakët kanë qënë, goxha të zhvilluara dhe mbështetnin edhe shtegëtimin dhe mbarështroheshin për lërimin e tokave dhe një  pjesë  e pakët për plotësimin e nevojave me qumesht dhe mish. Një  tjetër e ardhur kanë  qënë  edhe prodhimet bujqësore e blektorale, këto të ndikuara edhe nga klima e butë si edhe ujit të  shumtëqë përdorej për vaditje. Nga dora e njeriut ishin krijuar rreth katër kanale vaditëse. Sipas gërmimeve dhe shënjave të  gjetura ka egzistuar një  kanal vaditës i veshur me tulla qeramike nga burimi i Vrutkës deri në vëndin e quajtur Rrëza Po nga të  dhëna gojore, thuhet se ka egzistuar një  vijë  vaditëse nga burimi I ujit Krahësi në  Dilan, deri në  Portishtë!  Tokat me ujë mbilleshin me miser, ndërsa ato kseriko mbilleshin me grurë, thekër, dhe elb. Në tokat me ujë gjithashtu kultivohej fasulja, patatja, dhe perime të  ndryshme. Prodhimet blektorale përpunoheshin në  stane  dhe më vonë në baxho.Prodhimet bujqësore ishin sa për tregun vëndas mbasi ishin të  pakta, ndërsa ato blektorale trgëtoheshin në, Tepelenë, Gjirokastër, Këlcyrë,  Vlorë e gjetkë. Me të ardhurat bliheshin ato produkte të cilat ishin të nevojshëme dhe që nuk prodhoheshin në vend. Zaireja e dimrit dhe ushqimet sigurohen, që  në verë,  për arsye se në  dimër binte dëborë  e madhe dhe nuk kishte mundësi trasporti. Banorët pregatiteshin që në  verë, për përballimin e dimrit. Ata mbanin afër nga një  kafshë ngarkese për ç’do nevojë  të  mundëshme. Gruja niviciote krahas punëve në  shtëpi dhe përkujdesjes për fëmijët, ajo merrej edhe me përpunimin e produkteve të  leshit, si prodhimin e sixhadeve, sherqeve dhe rrobave prej shajaku për blektorët. Gjithmonë  të pa lodhura edhe pse nën peshën e barrës së druve ato thurnin edhe triko, çorape, fanella leshi, ose do të  tirrnin në furkë  gjalmë, të cilin se ndanë  kurrë  nga dora duke tjerrë njëkohësishë edhe historinë e kohës dhe të jetës së tyre. Ato prisnin e përcillnin njezit e fisit dhe u përgjigjeshin me korrektësi riteve e zakoneve si në  të mirë  edhe në  të  keq. Mund të  thuash pa frikë se grate  e Nivicës, janë  pasardhëse të  denja të grave ilire , të zonjat e punës, nëna të devotëshme, të  thjeshtë  të  repektuara fjalë paka dhe shumë  trimëresha. 

             


Lëvizjet demografike në vite të Niviciotëve                                                                              

Sipas të  dhënave historike e gojëdhënave të  njerzëve që  nga kohët e lashta e në  ditët e sotme Nivica në  krahasim me fshatrat e tjerë  ka patur lëvizje të  shumta demografike. Sipas Pouquevilit ”Udhëtime në Greqi vol.I. faqe. 73” në  këtë vënd ka banuar fisi i pare  i Amantëve të cilët kanë ndërtuar edhe kalanë, rreth shekullit të III e të  IV  p.e.r. Mendohet se Nivica u bë  qëndra e dytë e banimit pas Ploçës dhe ka qënë  qytezë  me 500 - 600 shtëpi. Sipas kronistëve osmanë, sipas rregjistrit turk të  vitit 1431 figurojnë  të  rregjistruara 40 hane (shtëpi) ndoshta kjo shifër mund të  ketë  dalë nga pagesa e ndonjë takse të  caktuar. Më 1914 ka patur 325 familje me rreth 1450 banorë. Ne këtë vit Nivica u dogj nga andartët Grekë dhe popullsia u shpërngul në rrethinat e Vlorës deri në vitet 1918-1919 Këtë shpërngulje populli e ka përcjelë në vargje.                                                                                                                

Gratë e Kurveleshit

Shkojnë për në Vlorë

Me djepe ngarkuar

Me foshnja në dorë

Burrat ja’u vranë

Shtëpitë ja’u dogjnë

Qaj moj shqipëri

Ulër moj e gjorë. 


Kështu një  pjesë e mirë u kthyen në vatrat e djegura, ndërsa  një pjesë tjetër e  fshtarëve nuk u kthyen më  në  Nivicë, por qëndruan në vëndet ku ata u vendosën dhe u bënë pjesë e atij komuniteti ku fituan besimin dhe krenarinë, për atë që përfaqësonin. Kjo shërbeu si një urë lidhëse midis këtyre rretheve duke u bërë  si ambasadorë paqeje, miqësi që vazhdon edhe sot. Niviciotë u vendosën në Resulaj dhe Romës në Vlorë, Kurjan, Fier dhe Vlosh në Roskovec të  Fierit ku aty gjënden rreth 60 familje me mbiemrin Kukaj sipas të  dhënave nga Aqif Kuka në vitin  1987. Në, Petë gjënden rreth 70 familje me mbiemrin Duka. Në  Dukat gjënden fise të Neshaj, Hoxha dhe Petoshati, në Drashovicë dhe Mavrovë fiset Runa, dhe në  Ploçë shumë  familje me mbiemrin Milaj. Mendohet se fisi Klosi nga Mallakastra e ka prejardhjen nga Nivica. Po kështu fisi Veizaj, Shemaj, Zaçaj e Kasaj në Vasjar të Tepelenës e kanë prejardhjen nga Nivica. Edhe  fisi Dervishaj në Dorëz ka prejardhje nga Nivica. Të  tjerë  niviciot u vendosën në Amanikaj, Kutë, Kaninë, Qesarat, Vajzë, Lepenicë e Gorrisht. Shpërngulje ka patur edhe në vitin  1919 pas luftës dytë  botërore. Po kështu në 1940 në luftën Italo – Greke, në 1944-1945 pas luftës. Edhe në kohën e kolektivizimit në  kooperativë, më, 1957 ka patur shumë shperngulje. Ndërsa në 1990 në kohën e ndërrimit të sistemeve, ka qënë  shpërngulja më e madhe pothuaj, afër braktisjes totale të fshatit. Nga shpërngulja në 1990 kemi afërsisht këto teë dhëna. Në  Tiranë 110 familje, Fier, Levan 161 familje, Vlorë 130 familje, Tepelenë, Memaliaj 8 familje, Valare, Gjirokastër, Sarandë, Delvinë 13 familje, Korçë 2 familje, Elbasan, Librazhd 9 familje, Durrës 43 familje, Lushnjë 5 dhe Shijak 31 familje, pos  këtyre emigrim pati edhe në vënde të huaja si në  Shba, Greqi, itali, Angli Kanada, etj.. Urojmë kudo që ndodhen të ruajnë me nostalgji historinë  e vëndlindjes e të  krenohen me të, dhe të  kultivojnë dashurinë, për brezat e ardheshëm që ta kthejnë kokën nga vëndlindja e tyre.  Ja disa shifra ne vite 1914 kishte 325 familje 1450 banorë, në vitin 1930 kishte 275 banorë, në vitin 1939 kishte  270 familje dhe 720 banorë, në vitin 1945 kishte 150 familje, në vitin 1957 kishte 119 familje, në vitin 1969 kishte120 familje dhe  753 banorë, në  vitin 1984 kishte 115 familje, në vitin 1989 kishte 120 familje dhe 752 banorë, në vitin 1995 kishte 83 familje  dhe 679 banorë, në vitin 2001 kishte 72 familje me  282 banorë, në vitin 2006 kishte 34 familje dhe tani ne vitin 2023 janë  47 familje me nga 2 deri tre banorë seicila. Këto vitet e fundit shikohet një trndencë në rritje e ndërtimit te banesave pavarsisht rikthimit të personave duke i parë ato si resurse që mund ti shërbejnë të ardhmes, por edhe për të mos u zhdukur emri i familjeve Niviciote ashtu si në gjithë zonën e Kurveleshit e kudo.