Një mendimtar i shquar francez, i shek. XlX, i guximshëm dhe liberal në mendime, kur u pyet prej studentëve të tij, nëse besonte në zot, ai dha këtë përgjigje: “Po. Besoj te Zoti! Por ndryshe nga shumë të tjerë, unë kam dy zota: Njëri që është në qiell, që nuk e kam parë e as kam folur ndonjëherë me të dhe tjetri, që është në tokë, e shikoj çdo ditë dhe flas me të përherë. Ky, Zoti në tokë, është mësuesi im dhe mësuesi i fëmijëve të mi. Dhe kam dy tempuj: njëra, që është kisha, ku shkoj shpesh të falem e të lajë mëkatet e dhe tempulli tjetër është shkolla, ku shkoj për të ndriçuar mëndjen. Shkolla është tempulli i dijes dhe i dritës.”

Tempulli ynë

Etja për të mësuar është në natyrën e njeriut, me dëshirën e skajshme për të njohur botën, sendet, dukuritë, ngjarjet në thellësitë e shekujve, por edhe më këtej, të zhbirojë gjer tek e panjohura dhe të eci syçelë drejt së ardhmes, drejt së mirës.Në të gjitha kohërat, pas çdo lufte, pushtimi, djegie a zhuritje, epidemie a murtaje, sa riniste jeta, puna e parë që bënte njerëzia, mjekonte plagët dhe ashtu, me plagë në trup a në shpirt, nisnin të ngrinin shtëpitë mbi themelet e rrënuara a mbi themele të reja. Nuk harronin, që themelet e para të ishin ato të shkollës dhe ta ndërtonin atë në vëndin më të bukur, me gji e shpirt nga të gjitha horizontet.Kështu ka ndodhur edhe me “Tempullin” tonë, shkollën e Nivicë- Rexhinit. Shikojeni! A nuk është ngritur ajo në mes të fshatit, në vendin më të bukur, në atë kodër të mrekullueshme, si ta kishte krijuar vet Zoti me dorën e tij? Me gjirin nga dielli, drita dhe begatia e të cilit, mbush klasat, koridorët, shpirtërat...Është kaq madhështore dhe historimadhe edhe për një arsye tjetër: se në themelet e saj, janë edhe themelet e shkollës së parë, hapur nga Shuko Dalipi, në shkollën - kasolle të tij, që për ne, ka vlerën e universiteteve më të mirë të botës. Sepse në themelet e saj, janë edhe themelet e shkollës- shtëpi të Malo Kaçupit, ndërtuar në Kalanë e historisë, apo themelet e shkollës të vitit 1925, nën kujdesin dhe përkushtimin e mësuesit Shamet Demi nga Çamëria martire, janë themelet e shtëpisë së Hadër Mevlanit, mbi të cilat ngrihet shkolla sot...

Sendet dhe dukuritë kanë ligjet e tyre të zhvillimit. Kanë ditë të mira dhe të këqia. Lulëzojnë e begatojnë në kohë të ndryshme, siç vijnë kohë të tjera, që zbehen e gati zhduken.

A nuk ndodh kështu me shkëmbenjtë, lisat, orteqet...? Po s’duhet të ndodhë kështu me shkollat. Me shkollën tonë, jo dhe jo!

Ka patur plotë kohë e ditë të mira e fatlume, rritur e zbukuruar, mbushur me qindra nxënës, që janë ulur në bangat e saj dhe dhjetra e dhjetra mësues, që kur hapi dyert në vitin e largët 1909 e deri sot Të gjithë misionarë të dijes dhe të civilizimit.

Por ka edhe kohë të trishta, si kjo që jeton sot, e ndrydhur dhe e mpakur, që i ngjan një të sëmuri, që kërkon ndihmë. Është rralluar hareja dhe zërat e gëzueshëm në oborr, klasa, koridore. Një grusht nxënës, ulur në banga, si zogjtë dhe pak, fare pak mësues, që ta trishtojnë shpirtin. Kjo, jo për faj të shkollës, as të nxënësve dhe aq më pak të mësuesve. Është braktisja e madhe që po i bëhet Atdheut, braktisje që nuk i shpëtoi askush, as fshatrat tanë, as shkolla jonë. Shkolla, për të cilën po flasim në këtë libër, është shkolla e dy fshatrave: Nivicë dhe Rexhin dhe për të mos patur asnjë keqkuptim, në faqet e këtij libri, do të përdoret gjithnjë emërtimi: shkolla Nivicë- Rexhin. Nivica dhe Rexhini, kanë qënë për mijëra e mijëra vjet, dy fshatra, në një fqinjësi të bukur me njëri- tjetrin. Gjithnjë bashkë, në ditë të mira e në fatkeqësi, në kohë lufte e në ditë me diell. Të njëjtat zakone e tradita, njësoj folklori dhe etnografia, urimet dhe festat, ceremonitë e dasmave dhe ato mortore. Gëzimi i njërit fshat ka qënë dhe është gëzimi i fshatit tjetër, halli i njërit, është edhe i tjetrit. Kanë të njëjtin kod mikpritje dhe bese.

Nivica e sotme është shtrirë në verilindje të pllajës së Kurveleshit, ndërsa Rexhini i sotëm, fshat i vogël, shtrihet në perëndim të Nivicës, në faqen e një kodre të bukur. Janë dy fshatra shumë pranë njëri tjetrit, sa kopështi i një familje nga Rexhini, mbaron te oborri i një familje nga Nivica. Vija ndarëse midis dy fshatrave, pra kufiri, është një labirint i bukur, që të çudit e të huton, sa thua: “Po ç’dreq kufiri është ky, sa Rexhini është shumë më afër qëndrës së Nivicës (Bregut të Merje), nga ç’janë mëhallët e saj, tej e këtej lumit e më tutje!?” Kur them Nivica dhe Rexhini i sotëm, kam parasyh, se këto fshatra nuk kanë qënë këtu ku janë sot. Rexhini i hershëm ka qënë në Kalanjovë, mes burimeve ujore të shumta si: Kroi i Zotërisë, Burimi i Medarovës, i Shtogjezës dhe i Lajthizës. Arsyeja pse Rexhnini është zhvendosur nga Kalanjova dhe është vendosur aty ku është sot, duhet të ketë patur një hall të madh, që mbetet enigmë. (!)

E ku më mirë se atje mund të ndërtohej një vendbanim? Pranë ujit, tokës, kullotave, pyllit,...si në gji të perëndisë.

Nivica është një fshat me plot histori, ngjarje e legjenda, parë me sy të mirë nga Zoti. Është fshati më i begatë i Kurveleshit dhe jo më kot është quajtur “Myzeqeja e krahinës”. Vendbanimi i hershëm i Nivicës ka qënë në Ploda. Pastaj, për t’u mbrojtur nga pushtuesit, u vendos në Kala, e brenda saj, sipas situatave. Ja ç’shkruan gazeta “Washington Post” e datës 15 gusht, 2017, për Nivicën:

“Burime me ujë të kristalta, që rrjedhin nëpër kanione dhe gryka, duke përvijuar pejzazhin, Ura të vogla prej guri të epokës bizantine, të paprekura prej shekujsh...Kur perëndon dielli, barinjtë çojnë kopetë e tyre në vatha të vogla për t’i mjelë. Si çdo gjë në Ballkan, krahina është zhytur në histori...”

Sipas studiuesit Auron Tare, nga disa analize ADN-je, që janë bërë për disa persona nga Nivica dhe Rexhini, del se janë fshatra me identitet të veçantë. Banorët e Nivicës, janë shumë të hershëm, me origjinë nga dyndjet kelte në këto treva, që daton rreth shek. LX. p. e. r. ndërsa Rexhini është më i vonshëm dhe analizat e ADN-së, tregojnë  se  origjinën  e  kanë  nga  fiset  gote,  dyndja e të cilëve, i përket shek. Vl- V, p. e. r. Këto të dhëna nuk janë shteruese. Një gjë dihet mirë. Nivica, fshat i madh dhe Rexhini fshat i vogël, kanë qënë historikisht në fqinjësi të mrekullueshme, të bashkëgjendur në çdo kohë e situatë. Nëse do të përdornim një perifrazim a metaforë, do të thoshim, se Nivica me Rexhinin, janë si motra e madhe me vëllain e vogël. Dihet sa shumë e do motra e madhe vëllain e vogël dhe vëllai i vogël motrën e madhe...

***

Përvjetorët e tu janë ngjarje kulmore të historisë tënde, shkolla jonë

 e dashur! Nuk ka festë më të madhe, se ditëlindja e një shkolle! Kudo qofshin të gjitha ata që kanë hyrë e dalë prej derës tënde, 6 niviciotë a rexhinas, larg apo afër, brenda Atheut apo udhëve të botës, shpirtërisht janë me ty edhe në këto ditë të zymta, që ti heq e vuan kaq shumë, Ne ta njohim brengën, se brenga jote është edhe brenga jonë, Ti je Meka jonë, ku ne falemi e përgjërohemi! Kudo ndodhemi, secili prej nesh, mediton në heshtje para pragut tënd të florinjtë. Kanë kaluar dallgë e stuhi jete, por ti ke mbijetuar, si nuse e bukur a si zonjë e rëndë! E bukur e plotë dritë Me dhëmbë e ke mbajtur shpirtin dhe nuk je shuar. Me dhëmbë e mban shpirtin edhe sot.Një grusht nxënës dhe pak mësues ke këto ditë, por ti prapë jeton. Pulsi yt rreh. Jemi ne, qindra e qindra nxënës e dhjetra e dhjetra mësues, kudo që na degdisi fati, që jetojmë me fatin tënd.

Jemi oksigjeni yt, shkollë e dashur! Mos pastë kurrë çelës, që të mbyllë portën tënde, o e shenjta jonë!

Le ta nisim udhëtimin nëpër vitet e jetës tënde e do të mundohemi që ky libër të jetë historia jote.

Natyrisht në vendin e nderit, do të jetë jeta dhe vepra e dy fenerëve ndriçues, që nxorri toka jonë e zhuritur për dije e kulturë, Sali Asllani (Nivica) dhe Shuko Dalipi. niviciotë a rexhinas, larg apo afër, brenda Atheut apo udhëve të botës, shpirtërisht janë me ty edhe në këto ditë të zymta, që ti heq e vuan kaq shumë, Ne ta njohim brengën, se brenga jote është edhe brenga jonë, Ti je Meka jonë, ku ne falemi e përgjërohemi! Kudo ndodhemi, secili prej nesh, mediton në heshtje para pragut tënd të florinjtë.Kanë kaluar dallgë e stuhi jete, por ti ke mbijetuar, si nuse e bukur a si zonjë e rëndë! E bukur e plotë dritë Me dhëmbë e ke mbajtur shpirtin dhe nuk je shuar. Me dhëmbë e mban shpirtin edhe sot.Një grusht nxënës dhe pak mësues ke këto ditë, por ti prapë jeton. Pulsi yt rreh. Jemi ne, qindra e qindra nxënës e dhjetra e dhjetra mësues, kudo që na degdisi fati, që jetojmë me fatin tënd.Jemi oksigjeni yt, shkollë e dashur!Mos pastë kurrë çelës, që të mbyllë portën tënde, o e shenjta jonë!Le ta nisim udhëtimin nëpër vitet e jetës tënde e do të mundohemi që ky libër të jetë historia jote.Natyrisht në vendin e nderit, do të jetë jeta dhe vepra e dy fenerëve ndriçues, që nxorri toka jonë e zhuritur për dije e kulturë, Sali Asllani (Nivica) dhe Shuko Dalipi.